АИТВ-ның берілуі  мен сақтану жолдары  туралы жеткілікті ақпаратқа қарамастан, өкінішке орай АИТВ індетінің қарқыны басылар емес. АИТВ-ның алдын алу принциптерін ұғыну қиын емес. Бұл вирус адам ағзасының сұйықтығынан тыс өмір сүрмейді, тұрмыстық қарым-қатынаста берілмейді, және әр адамның қорғалуға және өз жақындарына көмек көрсетуге мүмкіндігі бар. 
 Сонымен, АИТВ – адамның иммун тапшылығының вирусы. АИТВ адамның ағзасына түскен кезде, бізді аурулар мен инфекциядан қорғайтын ағзаның иммундық жүйесін бұзады. Адамның иммун тапшылығының вирусы ретровирустар (Retroviridae) тұқымдасына, лентивирустар (Lentivirus) тұқымдасына жатады. Lentivirus атауы латынның    lente – баяу сөзінен шыққан. Бұндай атау вирустың бұл тобының бірден бір ерекшелігін, яғни микроорганизмдегі инфекциялық процестің баяу және біркелкі емес даму жылдамдығын көрсетеді. Лентивирус ұзақ инкубациялық кезеңдегі сипатқа ие. 
Вирус ағзаның барлық сұйықтығында және тіндерінде болады. Ағзадағы вирустың шоғырлану деңгейі бойынша бірінші орында: қан, лимфа, ұрық сұйығы, вагинальды секрет. Ағзаның қалған сұйықтығындағы (сілекей, көз жасы, тер, зәр, нәжіс және т.б.) вирус жұқтыруға жеткіліксіз.  
Адамның иммун тапшылығының вирусы 1983 жылы ЖИТС этиология зерттеулерінің нәтижесінде ашылды. 1981 жылы жарияланған  ЖИТС туралы алғашқы ресми хабарламалар гомосексуал еркектердегі пневмоцисттік пневмония және Капоши саркомасы дамудың ерекше оқиғалары туралы екі мақаласы болған. 
1982 жылы шідеде алғаш рет жаңа ауруды белгілеу үшін СПИД термині ұсынылды. Осы жылдың қыркүйегінде оппортунистикалық инфекциялар қатары негізінде диагностикадан өткен гомосексуал еркектерге, есірткі тұтынушыларға, А гемофилиямен ауыратындарға ЖИТС алғаш рет толық қанды ауру ретінде анықталды. 1981-1984 аралығында анальды жыныстық қатынас немесе есірткінің ықпалымен ЖИТС-тың дамуының  қауіптілігіне байланысты бірнеше жұмыс жарық көрді.  
Сонымен қатар ЖИТС-тың ықтимал  инфекциялық табиғаты туралы гипетозамен жұмыстар жүргізілді. 1983 жылы АИТВ-ны екі зертханада: Люка Монтаньенің  жетекшілігімен  Франциядағы Пастер институтында және АҚШ-тағы Ұлттық рак институтында  Роберта Галлоның жетекшілігімен   дербес ашты. 1938 жылғы 20 мамырдағы зерттеу нәтижелері бойынша алғаш рет жаңа ретровирусты бөліп көрсетудің жолы түсті. Зерттеушілер олардың бөліп көрсеткен вирустары ЖИТС тудыруы мүмкін деген ұйғарым жасады. 1986 жылы яғни 1983 жылы француз және америка зерттеушілері ашқан вирустар генетикалық жағынан ұқсас екендігін тапты.  Вирустардың алғашқы атауы қысқартылды және ВИЧ деген жалпы атау ұсынылды. 
2008 жылы Люк Монтанье  және  Франсуаза Барре-Синусси физиология және «адамның иммун тапшылығының вирусын ашқаны үшін» медицина саласында Нобель премиясына лайық деп танылды.
АИТВ алдымен иммундық жүйенің клеткаларын (CD4+ Т-лимфоциттер, макрофагия және  дендриттік клеткалар), сондай-ақ клеткалардың кейбір түрлерін жұқтырады.  Вирус клеткаға ене отырып, белсенді түрде көбейеді. Бұл соңында жұқтырылған клеткалардың бұзылуына және жойылуына әкеп соғады. АИТВ-ның болуы уақыт өте келе иммуноқұзіретті клеткаларды іріктеп жоюы  және олардың субпопуляциясы басуының салдарынан иммундық жүйенің бұзылуына әкеледі. 

Клеткадан шыққан вирустар жаңадан еніп, цикл қайталана береді. Ақырындап CD4+ лимфоциттердің саны соншалықты азайып, ағза  дұрыс қызмет істеп тұрған иммундық жүйесі бар дені сау адам үшін қауіпсіз немес онша қауіпсіз оппортунистикалық инфекциялардың қоздырғыштарына қарсы тұра алмайды. 
ЖИТС – жүре пайда болған иммун тапшылығының синдромы, аурудың соңғы, терминальды сатысы. АИТВ адам ағзасындағы оппортунистикалық аурулар дами бастағанда иммундық жүйені белгілі бір жағдайға дейін әлсіретуі мүмкін.  ЖИТС диагнозы әдетте CD4+ лимфоциттердің бұзылу салдарынан иммундық жүйенің үдемелі әлсіруіне әкелетін, адамда бір немесе бірнеше өте қауіпті аурулар дамығанда, АИТВ жұқтырғанан кейін бірнеше жыл өткен соң қойылады. Қазіргі таңда бар ретровирусқа қарсы терапия вирустың белсенділігін және иммундық жүйеге тигізетін зиянды төмендетуге мүмкіндік береді, осылайша АИТВ жұқпасының ЖИТС стадиясына өтуіне және дамуына  кедергі келтіреді. 

Ақылы қызметтер

Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің тізбесіне кірмейтін қызметтерді көрсету Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес ақылы негізде жүзеге асырылады.
Ақылы қызметтер мынадай жағдайларда көрсетіледі:
• пациенттердің бастамасы бойынша бастапқы медициналық-санитариялық көмекті, диагностикалық және емдік қызметтерді, оның ішінде бастапқы медициналық-санитарлық көмек және денсаулық сақтау ұйымдары мамандарының жолдамасынсыз көрсетіледі;
• дәрілік формулярға енгізілмеген дәрілік заттармен емдеу;
• тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің тізбесіне кірмейтін медициналық зерттеулер жүргізу;
• жұмысқа кіру және оқуға түсу үшін азаматтарға медициналық тексеру жүргізу;
• ұйыммен, оның ішінде ерікті сақтандыру бойынша медициналық көмек көрсету.

                     Талдауға дайындау
• Пациентті қанды талдауға тапсыруға дайындау
• Тапсыру уақыты: қан алу кестесіне сәйкес жұқпалы ауруларға (АИТВ, гепатиттер, мерез)
• Иммундық мәртебеге, биохимияға, қанның клиникалық талдауы - таңертең, 8-ден 10-ға дейін. Таңертең аш қарынға, басқа уақытта соңғы ас қабылдау мен қан алу арасында кемінде төрт сағат өтуі тиіс, холестерин – 12 сағаттық ашығу.
• Талдауды тапсыру күні эмоционалды тыныштық қажет
• Тексеруге дейін кемінде 3 күн бұрын ауыр дене күшін түсірмеген абзал (оның ішінде спорттық жаттығулар)
• Жолдамаға жазу үшін қан тапсыру кезінде қандай да болмасын дәрілік затты қабылдағандығы туралы хабарлау қажет
• Алкогольдік ішімдіктерді – кем дегенде 2 күн бұрын ішпеген жөн
• Шылым шегу – зерттеуге дейін ең болмағанда 1 сағат ішінде темекі шекпеген жөн
• Қанды талдауға дәрілік заттарды қабылдағанға дейін (мысалы, антибиотиктер мен химиотерапиялық препараттар) немесе олардың күші жойылғаннан кейін 10-14 күннен соң тапсырады
• Физиотерапевтік процедуралар, аспаптық зерттеу және басқа да медициналық процедуралардан кейін қан тапсыруға болмайды
• Зертханалық көрсеткіштерді бақылау кезінде бірдей жағдайларда қайталама зерттеулер жүргізу ұсынылады: бір зертханада, тәуліктің бір уақытында, бірдей дене қалпында жатып тапсыру қажет


Тексеру үшін тамырдан қан алу

Қан алуға арналған жабық жүйелер мен тығыздама-вакутейнерлер

Қан сынамасы
Зәр-жыныс жолынан жұғынды/қырынды алу үшін пациенттерді дайындау
• Талдау алдында 1-2 күн бұрын жыныстық қатынасқа түспеу.
• Әйел адамдар талдау алдында 7 күн бойында тампондарды, шариктерді, майларды, қынаптық - емдеу, сондай-ақ жүктілікке қарсы (қынаптық) таблеткаларды қолданудан бас тартуы қажет.
• Еттеккір циклі кезеңінде тексеруден өтуге болмайды.
• Талдауды антибиотиктерді және есірткелік препараттарды қабылдау кезеңінде тапсыруға болмайды (үзіліс кемінде 14 күнді құрауы тиіс).
• Кольпоскопиялық тексеруді жүргізгеннен кейін тексеруден өтуге болмайды.
• Жұғында алғанға дейін таңертең жуынуға және шашыратып себілуге (спринцевание) болмайды.
• Жоғарыда аталған нұсқамаларды толықтай орындаған жағдайда ғана нақты нәтижелерге қол жеткізуге болады.

Біз сіздің сеніміңізді және өз беделімізді бағалаймыз!

Мемлекеттік қызметті алғашқы медициналық-санитариялық көмек көрсететін ұйымдар және Астана қаласы АИТВ-инфекциясынң алдын алу орталығы (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті беруші) көрсетеді.
Мемлекеттік қызметті көрсету мерзімі:
1)көрсетілетін қызметті алушы көрсетілетін қызметті берушіге құжаттар топтамасын тапсырған сәттен бастап – зерттеп-қараудың теріс нәтижесінде – 3 (үш) жұмыс күні; зерттеп-қараудың оң нәтижесінде – 20 (жиырма) жұмыс күні;
2)құжаттар топтамасын тапсыру үшін күтудің рұқсат етілген ең ұзақ уақыты – 30 (отыз) минуттан аспайды;
3) көрсетілетін қызметті алушыға қызмет көрсетудің рұқсат етілген ең ұзақ уақыты – 60 (алпыс) минуттан аспайды.
Мемлекеттік қызметті көрсету нысаны – қағаз түрінде.
Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі – мемлекеттік көрсетілетін қызметтің теріс нәтижелерін растайтын анықтама-сертификат. Анықтама-сертификат берілген сәтінен бастап 3 (үш) ай бойы жарамды болады.
Зерттеп-қарау нәтижесі теріс болған жағдайда, мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі көрсетілген қызметті алушының қолына беріледі.
Бастапқы оң нәтижені алу кезінде көрсетілген қызметті беруші АИТВ-ға антиденелердің болуына қайта тестілеу үшін қан алуды қамтамасыз етеді.
Зерттеп-қарау нәтижесі нақты оң болған жағдайда мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі көрсетілген қызметті алушының өзінің қолына жазбаша хабарлама түрінде беріледі.
Кәмелетке толмаған және әрекетке қабілетсіз көрсетілетін қызметті алушыларға мемлекеттік қызмет көрсету нәтижелерін көрсетілетін қызметті беруші олардың ата-аналарына немесе өзге заңды өкілдеріне береді.
Мемлекеттік қызмет көрсетілетін қызметті алушыларға жеке тұлғаларға (Қазақстан Республикасының азаматтары мен оралмандарға, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға ) тегін көрсетіледі.
Қабылдау кезек тәртібімен жүзеге асырылады, алдын ала жазылу мен жеделдетіп қызмет көрсету көзделмеген.
Көрсетілетін қызметті алушы жүгінген кезде мемлекеттік қызмет көрсету үшін қажетті құжаттардың тізбесі:
АИТВ инфекциясының бар-жоғына міндетті медициналық зерттеп-қарау қызметін алу кезінде – жеке басын куәландыратын құжат (он алты жасқа толмаған адамдар үшін – туу туралы куәлік).
АИТВ инфекциясының бар-жоғына жасырын түрде медициналық зерттеп-қарау қызметін алу кезінде құжаттар талап етілмейді, тұтынушыға дербес код беріледі.

АИТВ орталығы медициналық қызметтерінің тізімі

1. АИТВ инфекциясының болуына медициналық тексеру ұйымдастыру;

2. АИТВ инфекциясының жағдайларына, сырқаттанушылығына және таралуына эпидемиологиялық қадағалауды ұйымдастыру және өткізу, эпидемиологиялық жағдайды талдау және бағалау, АИТВ инфекциясының таралу қарқынының алдын алуға және төмендетуге бағытталған іс-шаралар кешенін өткізу;

3. Психоәлеуметтік консультация жүргізу;

4. АИТВ жұқтырған және ЖИТС-пен ауыратындарды диспансерлеу және емдеу;

5. АИТВ жұқтырған және ЖИТС-пен ауыратындарды антиретровирустық препараттармен қамтамасыз ету;

6. АИТВ жұқтырған жүктілік кезінде, босанғанда жүкті әйелдерге және жаңа туған нәрестелерге профилактикалық вирусқа қарсы емдеу өткізу;

7. АИТВ жұқтырған бар ересектер мен балалардағы екінші рет қайталанған, оппортунистік аурулардың химиопрофилактикасын және амбулаториялық жағдайда оппортунистік ауруларды (пневмоцистік пневмония, герпестік инфекция, токсоплазмоз және кандидоз) емдеуді қамтамасыз ету;

8. Постконтактылық антиретровирустық профилактикасымен қамтамасыз ету;

9. АИТВ инфекциясын, АИТВ жұқтырған және ЖИТС пен ауыратын науқастарда болатын ауруларды растайтын диагностиканы жүргізу;

10. АИТВ инфекциясымен ауыратындарды диспансерлеу және емдеу кезінде зертханалық зерттеулерді ұйымдастыру және өткізу;

11. АИТВ инфекциясының таралу жолдары және жұқтыруды ескертудің әдістері туралы халыққа ақпарат беру, әртүрлі ведомстволардың мамандарын, мектеп, орта және жоғары оқу орындарының педагогтарын және оқушыларын оқытуды ұйымдастыру, санитариялық-ағарту жұмысын жүргізу, ақпараттық-білім беру материалдарын басып шығару және тарату;

12. медицина қызметкерлерін АИТВ инфекциясын шұғыл диагностикалау, емдеу, алдын алу мәселелеріне оқыту;

13. Құқықтық және әлеуметтік мәселелер бойынша АИТВ инфекциясымен және ЖИТС-пен ауыратын науқастарға консультациялық көмек көрсету.

   паспорт

   регламент

   стандарт